Nowoczesne zarządzanie nauką i technologią z perspektywy rządu kanadyjskiego: Część I: strategia rozwojowa na 21. wiek

Streszczenie

Artykuł omawia podstawy zarządzania badaniami i komercjalizacją wyników stosowane przez kanadyjski rząd federalny. Wskazano działania legislacyjne regulujące rynek w kierunku uwolnienia konkurencji oraz strategie podatkowe ułatwiające ruch kapitału. Przedstawiono główne założenia strategii opartej na modelu partnerstwa publiczno-prywatnego oraz podstawowe mechanizmy wsparcia badań i komercjalizacji ich wyników w sektorze prywatnym.

Słowa kluczowe:

Zarządzanie wiedzą, wdrażanie technologii, komercjalizacja badań, działania rządu, regulacja rynku, planowanie strategiczne, przedsiębiorczość, gospodarka oparta na wiedzy.

Wstęp

Rządy ustalają reguły zachowań rynkowych – podstawowe zasady zgodnie z którymi przedsiębiorcy, konsumenci i wszyscy inni prowadzą swoją działalność na rynku. Reguły zachowań rynkowych wpływają na decyzje sektora prywatnego dotyczące handlu, inwestycji i inno- Nowoczesne zarządzanie nauką i technologią z perspektywy rządu kanadyjskiego: Część I: strategia rozwojowa na 21. wiek wacji, odgrywają zasadniczą rolę w zachęcaniu przedsiębiorstw do ciągłego inwestowania w innowacje. Zasadnicze reguły zachowań rynkowych odnoszące się do NiT¹ to konkurencja, wolny handel, inwestycje, własność intelektualna, podatki, przepisy prawne, rynki kapitałowe. Kanada wypracowuje koncepcję zrównoważonego rozwoju opartą na nauce, technologii i kwalifikowanej kadrze. Rząd wpływa na ulepszanie mechanizmów przemiany wiedzy w zastosowania komercyjne. Kanadyjski rząd federalny wspiera specyficzne trzy kanadyjskie kierunki rozwoju: przedsiębiorczość, wiedza i czynnik ludzki [1].

“Administracje wielu innych państw wykazały głębokie zainteresowanie kanadyjskimi programami finansowania prac badawczych i obecnie rozwijają u siebie podobne inicjatywy. To wiele mówi o tym, jak gwarno zrobiło się wokół tych programów zarówno w Kanadzie jak i w świecie… ”. Dr. Eliot A. Phillipson, Prezes Kanadyjskiej Fundacji Innowacji [op.cit.2].

Rozwój konkurencji, partnerstwa i efektywności

Kanada dąży do lepszego przekładania wiedzy na praktyczne zastosowania po to by zwiększyć majątek, pomyślność i dobre samopoczucie swoich obywateli. Sektor prywatny musi zidentyfikować i pokierować nowymi sieciami badawczymi, które rozwiążą ich problemy priorytetowe w ramach programu NCE – Sieci Centrów Doskonałości [3]. Aby osiągnąć cele długoterminowe, kanadyjski rząd federalny [1]:

• wspiera konkurencyjne i dynamiczne i środowisko przedsiębiorczości, które sprzyja inwestycjom w naukę i technologię
• rozwija publiczno-prywatne partnerstwo dla komercjalizacji
• zwiększa efektywność oddziaływania federalnych programów wspierania prac badawczych i rozwojowych w sektorze prywatnym.

Konkurencyjne i dynamiczne i środowisko przedsiębiorczości. Innowacja zwykle rodzi się w warunkach ożywionej konkurencji pomiędzy przedsiębiorstwami. Konkurencja powoduje, że firmy starają się być bardziej efektywne, inwestują w nowe technologie i wprowadzają nowe produkty i usługi. Wysoce konkurencyjna gospodarka narodowa pomaga również przedsiębiorstwom osiągać większe sukcesy na rynkach światowych. Wyzwaniem jest wspieranie konkurencji poprzez uwolnienie sił rynkowych jednocześnie zapewniając warunki takie, by powstrzymać pojedyncze firmy z pewną przewagą rynkową przed działaniami podważającymi warunki zdrowej konkurencji. Kanadyjski rząd federalny działa tak by zapewnić wspieranie innowacyjnej gospodarki poprzez dobre prawa dotyczące konkurencyjności.

Otwartość na handel międzynarodowy i inwestycje wnosi ekspertyzę i innowacje do Kanady, zwiększa konkurencyjność powodując to, że firmy dają z siebie to co najlepsze. Ta otwartość daje także kanadyjskim firmom szanse osiągnięcia zysków z ich własnych inwestycji na rynkach światowych. Kanadyjskie porozumienia handlowe, porozumienia N-T i podatkowe dramatycznie powiększyły otwartość kraju na handel i przepływ nowych pomysłów, produktów i technologii z korzyścią dla wszystkich obywateli. Bezpośrednie zagraniczne inwestycje w Kanadzie wnoszą do firm kapitał do rozwoju innowacji, nowe technologie, nowe rozwiązania dla przedsiębiorczości i zdrową konkurencję. Gdy kanadyjscy obywatele inwestują za granicą, integrują się z globalnymi łańcuchami dostaw, wychwytują możliwości i szanse i także ulepszają swoją konkurencyjność.

Nowoczesne przepisy dotyczące własności intelektualnej mają krytyczne znaczenie dla badaczy i twórców, których zdolności komercjalizacji owoców swej pracy bezpośrednio zależą od ochrony zapewnionej przez prawa autorskie i własności przemysłowej. Kanada dąży do rozwoju systemu wsparcia ochrony własności intelektualnej, który będzie konkurencyjny w stosunku do systemów ochrony u partnerów handlowych w celu przyciągnięcia zarówno kapitału inwestycyjnego jak i intelektualnego.

Strategie podatkowe

Wysokie podatki są szkodliwe ponieważ zmniejszają dochody z inwestycji zatem redukują ilość kapitału przeznaczanego na nowe inwestycje w Kanadzie. Przy wzrastającej mobilności kapitału, Kanada musi dbać o taki korporacyjny system podatkowy, który będzie wystarczająco konkurencyjny w skali międzynarodowej by przyciągnąć i utrzymać inwestycje światowego biznesu. Miary ulg podatkowych przyjęte w budżecie 2006 oraz plan uczciwości podatkowej, który wyeliminował federalny podatek kapitałowy, razem zredukują korporacyjne podatki dochodowe z 21% do 18,5% w roku 2011, a także wyeliminują korporacyjny domiar podatkowy dla wszystkich korporacji w roku 2008. Budżet 2007 dodatkowo ulepszył konkurencyjność podnosząc wartości kapitałowych odpisów podatkowych dla budynków produkcyjnych i innych środków trwałych tak by lepiej uwzględnić ich użyteczny czas życia. w wyniku tych zmian podatkowych, Kanada osiąga zauważalną przewagę w marginesie efektywnego poziomu podatków w stosunku do USA i przesuwa się na trzecie miejsce w grupie G-7 przy porównaniu najniższego poziomu podatków od nowych inwestycji [1].

Niedawne studium porównawcze międzynarodowej firmy konsultacyjnej KPMG [4] nt. konkurencyjnych alternatyw dla kosztów prowadzenia biznesu pokazało wyraźnie, że ostatnio Kanada istotnie staje się krajem najniższych podatków w grupie G-7. Dla sektora BiR ta przewaga wzrasta do 10,9% w stosunku do USA z powodu różnic w kosztach robocizny dla pracowników naukowych i technicznych i z powodu różnic w traktowaniu podatków związanych z kosztami BiR. Kanada posiada również przewagę 7,8% nad Wielką Brytanią oraz 15,5% przewagę nad Japonią dla kosztów BiR (Rys.1)

W ostatnich latach kraje OECD wyraźnie redukują poziom bezpośredniego wsparcia dla przemysłowych prac B-R i zaczynają stosować bardziej pośrednie zachęty, takie jak odpisy i kredyty podatkowe. Kanadyjski program Badań Naukowych i Rozwoju Doświadczalnego (SR&ED) jest jednym z najkorzystniejszych w świecie zindustrializowanym systemów promowania inwestycji biznesowych w BiR, przeznaczając ponad 3 mld dolarów (kanadyjskich) w kredytach podatkowych dla innowacyjnych przedsiębiorstw kanadyjskich w roku 2006 [2,5,6]. Federalny program kredytów podatkowych SR&ED wspierany jest przez podobne programy w większości prowincji. Rząd federalny nieustannie monitoruje efektywność programu zachęt podatkowych SR&ED. Widać, że dobre praktyki legislacyjne dają możliwość zarządzania zarówno ryzykiem jak i nowymi możliwościami i wyniki NiT są powiązane z prawem do tego stopnia, że menedżerowie rozwoju sektora prywatnego muszą mieć wiarę w ciągłość wymagań rządu federalnego oraz w to, że te wymagania są technicznie wykonalne i ekonomicznie uzasadnione.

Kanadyjskie instytucje finansowe i rynki kapitałowe mają do odegrania istotną rolę w zapewnieniu tego, że przedsięwzięcia innowacyjne mają dostęp do właściwego finansowania umożliwiającego im osiągniecie ich właściwego potencjału. Jednym ze sposobów zapewnienia rozwoju innowacyjnych przedsięwzięć jest wykorzystanie funduszy „aniołów biznesu”. Dbanie o to, by kanadyjskie instytucje finansowe i rynki były wystarczająco innowacyjne i konkurencyjne, wsparte elastycznymi ramami prawnymi ustanowionymi na zdrowych zasadach zapewnia, że spełniają się oczekiwania rozwijającej się gospodarki. Systematyczne przeglądy statutów instytucji finansowych mają udział w rozwoju tego środowiska, podobnie jak redukcja barier dla międzynarodowego przepływu kapitału [1].

Publiczno-prywatne partnerstwo w badaniach i komercjalizacji

Partnerstwa badaczy i przedsiębiorców są bardzo ważne dla gospodarki, ponieważ przenoszą moc wyników nowych badań na kierowane siłami rynkowymi wyzwania i możliwości. Takie partnerstwa wydają się być najbardziej racjonalnym rozwiązaniem spośród kilku podstawowych wariantów rozwoju badań naukowych (Rys. 2):

Program Sieci Centrów Doskonałości (NCE) łączy badaczy uniwersyteckich i przemysłowych, rozwijając naukę i technologię dla zastosowań praktycznych. Wysiłki w kierunku rozwoju transferu technologii z uczelni kanadyjskich do sektora prywatnego prowadzą do powstawania licznych firm odpryskowych, umów licencyjnych oraz zgłoszeń patentowych [3, 6,11]. Program rozwoju Sieci Centrów Doskonałości (NCE) ustanowił nowy rekord partnerstwa zarówno z największymi jak i najmniejszymi kanadyjskimi przedsiębiorstwami intensywnie wykorzystującymi wyniki badań. Spośród wielkich graczy, ok. 84% kanadyjskich czołowych 50 firm wydających najwięcej na BiR, współpracowało we wspólnych projektach z jednym z ośrodków NCE, wliczając IBM Kanada, Ballard Power Systems czy Merck-Frosst Canada [2]. Wprowadzony przez Radę Nauk Przyrodniczych i Inżynierskich (NSRC) pilotowy program innowacji college’u i gminy pozwala college’om (pomaturalnym technikom zawodowym – przyp. autora) wspierać lokalne przedsiębiorstwa kanadyjskie w zakresie praktycznych wyzwań i możliwości opartych na technologii [1].

Globalne przywództwo w badaniach i komercjalizacji wymaga odpowiedniej skali laboratoriów funkcjonujących na najwyższym światowym poziomie doskonałości. Instytut Fizyki Teoretycznej w Waterloo, Ontario ( The Perimeter Institute for Theoretical Physics) jest przykładem takiej uznanej w świecie placówki. Dystrykt Odkryć dla Nauk Medycznych i Pokrewnych (MaRS) w Toronto, Ontario, jest przykładem wielkiej jednostki komercjalizacyjnej dla wiedzy medycznej. w tym samym budynku pracują razem czołowi badacze medyczni, inwestorzy, przedsiębiorcy, prawnicy, finansiści bankowi i serwisy komercjalizacyjne, tworząc środowisko twórczej i jednocześnie opłacalnej współpracy.

Program Centrów Doskonałości w Badaniach i Komercjalizacji (CECR) ma na celu stworzenie centrów badawczych na światowym poziomie, które skupią się na komercjalizacji w czterech dziedzinach uznanych w Kanadzie za priorytety strategiczne: nauki i technologie środowiskowe, surowce naturalne i energia, zdrowie i pokrewne biologiczne nauki i technologie, technologie informatyczne i komunikacyjne. Rady przydzielające fundusze (granty) wspierają transfer wiedzy i komercjalizację wyników badań uniwersyteckich poprzez wiele inicjatyw, wliczając program Dowodu Zasady finansowany przez Kanadyjskie Instytuty Badań nad Ochroną Zdrowia (CIHR), program Idea Do Innowacji finansowany przez Radę Nauk Przyrodniczych i Inżynierskich (NSERC), czy program Wpływ Wiedzy na Społeczeństwo finansowany przez SSHRC – Radę Nauk Społecznych i Humanistycznych [1].

Kanadyjski rząd federalny wzmacnia partnerstwo publiczno- prywatne przez [1]:

• Utworzenie nowych sieci kierowanych przez sektor prywatny w ramach programu Sieci Centrów Doskonałości (NCE). Jak oznajmiono w zadaniu budżetowym 2007, rząd federalny przeznacza 350 mln dolarów (kanadyjskich) w ciągu trzech lat na wsparcie utworzenia ośmiu wielkiej skali Centrów Doskonałości w Badaniach i Komercjalizacji (CECR) w kierunkach priorytetowych, gdzie Kanada ma szanse stać się globalnym liderem. Dodatkowo, fundusze przeznaczane na tworzenie innych centrów badawczych operujących na światowym poziomie doskonałości, zgodnie z wynikami konkursów ocenianych przez komisje międzynarodowe [3].
• Rozwój nowej metodyki podejścia do transferu wiedzy i technologii z uniwersytetów, szpitali badawczych i laboratoriów rządowych do sektora prywatnego [6-10]. Począwszy od roku 2007 budżet przewiduje 48 mln dolarów na okres pięciu lat na zmianę programu pilotowego Innowacje College’u i Gminy w program stały oraz na wsparcie większej ilości układów partnerskich college’ów z przemysłem.
• Utworzenie nowej komisji wspólnej dla trzech rad finansujących i sektora prywatnego, doradzającej w sprawach kierowanych przez sektor prywatny Sieci Centrów Doskonałości (NCE), Sieci Centrów Doskonałości w Badaniach i Komercjalizacji (CECR) oraz w sprawach programu partnerstwa college’ów z gminami (CCI).

Wzmocnienie programów wsparcia BiR w sektorze prywatnym

Poszczególne ministerstwa rządu federalnego prowadzą własne programy B-R w swoich specyficznych dziedzinach. Ministerstwa i agencje rządów prowincjalnych również prowadzą szereg programów wspierających innowacje sektora prywatnego na poziomie lokalnym. Te inicjatywy przewidują subwencje, kontrakty, pożyczki bezterminowe i spłacalne oraz podobne narzędzia finansowe dla firm, stosując całą gamę mechanizmów, wliczając programy rządów lokalnych, fundacje oraz organizacje międzynarodowe [2].

Program Wsparcia Badań Przemysłowych (IRAP) prowadzony przez Narodową Radę Nauki (NRC) pomaga szczególnie kanadyjskim małym i średnim firmom w dostępie, rozwijaniu, eksploatowaniu i wdrażaniu technologii produkcji nowych produktów, usług i procesów przemysłowych [10]. Ten program wsparcia zatrudnia 260 doradców w całym kraju i daje dostęp do unikalnej sieci ekspertów technicznych i biznesowych w ponad 100 miastach. Kanadyjski Bank Rozwoju Biznesu (BDBC) odgrywa istotną rolę w dostarczaniu kapitału dla przedsiębiorstw wdrażających nowe technologie. BDBC zapewnia kapitał początkowy przez bezpośrednie własne inwestycje lub pomagając w osiągnięciu funduszy od swoich partnerów finansowych.

Wnioski

Rządowe strategie zarządzania programami nauki i technologii w Kanadzie oparte są na:

• starannej analizie obecnego statusu tych dziedzin,
• dokładnym planowaniu,
• utworzeniu realnej wizji priorytetów narodowych,
• wdrożeniu wybranych strategii skoncentrowanych na doskonałości i odpowiedzialności,
• zastosowaniu właściwych ram legislacyjnych i rynkowych.

Podziękowania

Autor pragnie złożyć tą drogą podziękowania panu D. Leclerc, panu A. Le Couteur i pani M. Zaloum z Rady Nauk Przyrodniczych i Inżynierskich Kanady (NSERC), za wprowadzenie do materiałów źródłowych. Prof. Tomasz Troczyński z Uniwersytetu Kolumbii Brytyjskiej w Kanadzie podjął się przeglądu rękopisu i za poświęcony czas i energię należą Mu się podziękowania.

Cytaty za pozwoleniem Copyright Board of Canada.




---




¹W dalszej części tekstu sformułowanie „badawczo-rozwojowe” opisane będzie skrótem B-R, sformułowanie „badania i rozwój” przedstawione będzie jako BiR, „nauka i technologia” pojawi się jako NiT a naukowotechnologiczny, jako N-T. Przy tłumaczeniach nazw instytucji pojawi się w nawiasie ich oryginalny skrót, np. Narodowa Rada Nauki (NRC – od National Research Cuncil)

Bibliografia

1. Industry Canada, “Mobilizing Science and Technology to Canada’s Advantage”, May 2007, http://innovation.gc.ca/gol/innovation/site.nsf/en/in04494.html
2. Government of Canada, “Science and Technology Partnerships. Canadian Way”, 2006. www.infoexport.gc.ca/science
3. Government of Canada, “Networks of Centres of Excellence Program” http://www.nce.gc.ca/index.htm
4. KPMG, “Competitive Alternatives: Guide to International Business Costs 2006” (op.cit.3)
5. Canada Revenue Agency “Scientific Research and Experimental Development Program” 2007,: http://www.cra-arc.gc.ca/txcrdt/sred-rsde/bts-eng.html
6. Industry Canada, “Commercialization Portal http://www.ic.gc.ca/epic/site/com-or.nsf/en/Home
7. Industry Canada, “Life Sciences Technology Transfer” http://www.ic.gc.ca/epic/site/lsett-ettsv.nsf/en/h_dz00003e.html
8. Government of Canada, “Federal Partners in Technology Transfer” http://www.fptt-pftt.gc.ca/eng/index.html
9. Natural Sciences and Engineering Research Council, “Partnerships Programs Overview: Idea to Innovation Program” http://www.nserc.ca/professors_e.asp?nav=profnav&lbi=toc_b
10. National Research Council of Canada, “Industrial Research Assistance Program” http://irap-pari.nrc-cnrc.gc.ca/main_e.html
11. Industry Canada, “Innovation, Research, Science and Technology” : http://www.ic.gc.ca/epic/site/ic1.nsf/en/h_00074e.html